Esra ÖZARFAT
Türkiye ile Malezya arasında 17 Nisan 2014’te imzalanan 1 Ağustos 2015’te yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması (STA) kapsamında getirilen ürünlere geriye dönük vergi tartışmalara neden oldu. Tarife satırlarının yaklaşık yüzde 70’inde karşılıklı olarak gümrük vergileri sıfırlanan STA’nın hizmetleri, yatırımları ve elektronik ticareti kapsayacak şekilde güncellenmesine yönelik çalışmaların da 2022’de sonuçlandırılması bekleniyor.
İki ülke arasında ticaretin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülürken, Gemlik Gümrük Müdürlüğü’nde farklı gelişmeler yaşanıyor. Mart ayında uluslararası anlaşma kodu Malezya seçilerek vergi avantajı sağlanan ancak doğrudan nakliyat kurallarına uymayan işlemlerle ilgili incelemeler başlatıldı. Ardından buradan ithalat yapan firmalardan “transit ülkesi geçişini kapsayan tek bir sevk evrakı” veya “Manipüle Edilmemiş Eşya Belgesi” istenmeye, bu belgelerin temin edilememesi durumunda ise ikame edici diğer belgeler istenmeye, bu belgeleri tamamlayamayan firmalara ise cezalar kesilmeye başlandı. Bursa’da bu konuda 6 bin dosyanın açılırken, bazı firmalara geçmişe dönük 20 milyon liraya kadar ceza kesildiği de iddia edildi.
“Somut tespit olmadan işlem yapılıyor”
Firmalar “doğrudan nakliyat kuralı”nı ihlal edecek bir durumun olmadığını ifade eden dilekçe ve yazılarla Gemlik Gümrük Müdürlüğü ve Ticaret Bakanlığı’na başvuruda bulundu. Dilekçelerde şu ifadelere yer verildi: “Malezya limanlarından çıkan bir geminin Singapur veya destinasyonda ana hatlar tarafından belirenmiş aktarma limanına uğramadan gelmesi mümkün değildir. Müdürlükçe incelemeye tabii tutulan ithalat işlemleri kapsamı eşyalara ilişkin olarak çıkış ülkesi olan Malezya’da yükleme limanı Port Klang/Malezya, boşaltma limanı ise Gemlik/Türkiye olarak belirtilen konşimentoların düzenlendiği; çıkış ülkesinde düzenlenen söz konusu konşimentolarda konteyner numarasına ve konteyner tatbik edilen mühür numarasına yer verildiği, söz konusu eşyaların yüklü bulunduğu konteynırların, çıkış ülkesinde yüklendikleri geminin aktarma limanına kadar taşıma yaptığı, daha sonra söz konusu konteynırların aktarma limanında transit eşya statüsünde liman sahasına alındığı, akabinde herhangi bir işlem ve işçilik gerekmeksizin ve konteyner ile mühür numaraları değişmeksizin, aktarma limanından Türkiye’ye kadar taşıma işini üstlenen gemiye yüklenmek suretiyle ülkemize getirildiği görülmüştür” denildi.
Konu bakana iletildi
Konuyu gündeme getiren Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Başkanı İbrahim Burkay, “Özellikle pandemi koşullarında Malezya ile ticarette taşıma sırasında başka ülkelerden yapılan aktarmalarda firmalarımıza doğrudan ticareti bozdukları gerekçesi ile geçmişe dönük gümrük vergisi uygulanıyor. Ek olarak da cezalar kesiliyor. Gelen gemilerin farklı limanlara uğramasından kaynaklanan fakat STA hükümlerine aykırı olan bu uygulama birçok ithalatçı firmamızı ciddi sıkıntıya soktu. Hem mahkeme süreçleri başladı, hem de gümrükte ciddi cezalar yazılmaya başlandı. Sadece Bursa’da bu konuda 6 bin dosya açıldı. Sayın Bakanımız Mehmet Muş’a konuyu aktardık ve meselenin çözüme kavuşturulacağı sözünü aldık. Bakanlığımızın bu meseleyi sulh yoluyla çözeceğini ve şirketlerimizin bu sıkıntısının çözülmüş olacağına inanıyoruz” dedi.
“Zorlama iddialarla sanayiciye para cezaları yazılıyor”
Konuyu Uluslararası Rekabet ve Teknoloji Birliği (URTEB) olarak nisan ayında gündeme getirdiklerini ve uyarılarda bulunduklarını hatırlatan URTEB Başkanı Ahmet Özenalp ise doğrudan nakliyat kuralını ihlal eden bir durumun söz konusu olmadığına işaret etti. Özenalp, şöyle konuştu: “Singapur dünyanın en büyük aktarma limanıdır. İşin doğası gereği yükler orada elleçlenir, konteynerler gidecekleri bölgelere göre gemilere aktarılarak dünyaya dağılır. Gümrük yetkililerinin bazıları bu durumu doğrudan transit ilkesinin ihlali olarak değerlendiriyorlar. Anlaşılır gibi değil. Sonra da talep ettikleri belgeleri getirmeyenlere yüzbinlerce lira ceza kesiliyor. Doğrudan elleçleme kuralı ihlal edildiyse belgeleri ile ispat edilmeli. Mallar yıllardır Malezya’dan bu şekilde Gemlik’e geliyor. Şimdi mi doğrudan nakliyat kuralı ihlal oldu? Sanayici de iş adamı da yoruldu. Zorlama iddialarla sanayici para cezaları ile karşı karşıya bırakılmamalı. Bazı sanayiciler dava açmak zorunda kaldılar bile.
“Bakanlık cezaları iptal etti, resmi tebligat bekleniyor”
BTSO Başkanı İbrahim Burkay ve Bursalı sanayicilerin Ticaret Bakanlığı ile yaptığı yoğun görüşmelerin ardından konunun yeniden değerlendirildiği, sanayicinin sunduğu belgeler yeterli sayılarak kesilen cezaların iptal edileceği yönünde duyum alındı. Ancak konuyla ilgili bakanlıktan henüz resmi bir tebligat yapılmadı.
Sadece Gemlik Gümrüğü’nde uygulanıyor
İsmini vermek istemeyen bir tekstil sanayicisi şunları söyledi: “İstenen belgeler zor bulunacak türden. Bunların bir kısmı taşıma belgeleri. Bizim anlaşmalarımız gereği tüm taşımacılık işlemlerini, yük ve gemi anlaşmalarını satıcı taraf yapıyor. Hangi hatla nasıl geleceğini bilmiyoruz. Ama nakliye şirketlerinden de belge almamız isteniyor. Arıyoruz ancak muhatap bulamıyoruz. Zaten bu evrakların bizim tarafımızdan elde edilmesi mümkün değil. Firmalar evrakları toplayamayınca ceza yazılıyor. Ayrıca bu sadece Gemlik Gümrüğü’nde yapılan bir uygulama. Diğer gümrüklerde olduğunu duymadık. Ortada hukuksuz, hatalı bir ithalat durumu yok. Bu durum ticareti zorlaştırmaya giriyor.”